چالشهای فرانسه در نظام بینالملل
فرانسه که روزگاری داعیه ضلع سوم قدرت نظام بینالملل در نظام دو قطبی آمریکا و شوروی را داشت و برای رسیدن به این هدف از قرن شانزدهم تا اوایل قرن بیستم پس از انگلیس بزرگترین امپراتوری را با استعمار به وسعت 8 درصد مساحت کل جهان را از طریق نسلکشی داشت. از نمونه این نسلکشیها میتوان به اشاره رئیسجمهور الجزایر در سالروز کشتار تظاهرکنندگان الجزایری توسط ارتش فرانسه، به این که طی 123 سال، تا زمان استقلال الجزایر در سال 1962، نیمی از جمعیت الجزایر توسط فرانسویها به قتل رسیدند. نمونه بارز این نسلکشی در روآندا بود که در آن هشتصدهزار توتسی به دست شبهنظامیان مورد حمایت فرانسه کشته شدند. همه این جنایتها به دست فرانسه مدعی مهد دموکراسی در جهان صورت گرفته است. فرانسه برای رسیدن به اهداف خود به عنوان هژمون جهانی در نظر داشت ایدئولوژی خود را در کشورهای تحت سیطره خود در قالب موسیقی و فرهنگ اشاعه دهد.سازمان بینالمللی فرانسهزبانی با عنوان «کیوآیاف» با عضویت 88 کشور تشکیل شده است که کشورهای مستعمره در این سازمان عضویت داشتند. فرانسه از قرن نوزدهم به بعد، قدرت را در توانایی صدور ایدهها، نهادها و ارزشهای دولت تعریف کرده بود و نفوذ کارآمد و مداوم در آفریقای سیاه را به وسیله گسترش زبان فرانسه در این کشورها دنبال میکرد. این کشور پس از مخالفت کشورهای آفریقایی در مقابل این طمعورزی دست به جنایات بیبدیلی در جهان زد تا جایی که به گفته «عبدالمجید شیخی» مشاور رئیسجمهور الجزایر فرانسه در دوران استعمار استخوانهای نیروهای مقاومت الجزایر را به سرزمین خود انتقال داد تا از آنها در تولید صابون و تصفیه شکر استفاده کنند. با همه سبقه استعمارگری فرانسه به جهت رسیدن به قدرت اول دنیا اما امروز فرانسه دچار چالشهای بسیار زیادی است که حتی این کشور را از قدرتهای اروپایی دور میکند. مهمترین چالش فرانسه در سالهای گذشته از دست دادن آفریقا به عنوان منبع رایگان اقتصادی میباشد. از نمونههای خروج کشورهای آفریقایی از سیطره فرانسه میتوان به پس زدن فرانسه در پنج کشور ساحل معروف به گروه «جی ۵» شامل مالی، موریتانیا، نیجر، چاد و بورکینافاسو اشاره کرد. در ۱۵ اوت ۲۰۲۲ همزمان با نخستین سالروز خروج نظامیان آمریکا از افغانستان، اقدامی مشابه این بار از سوی فرانسه در مالی، توجه رسانههای جهان را به خود جلب کرد. همزمان شدن خروج نظامیان فرانسه از مالی با شکست راهبرد آمریکا در افغانستان و خروج از این کشور بعد از ۲۰ سال اشغالگری، این سناریو بیش از پیش قوت گرفته که الیزه نیز در این کشور آفریقایی شکست را پذیرفته است. در ماههای اخیر اعتراضات و کنشهای دومینووار در کشورهای آفریقایی نشان از غروب فرانسه در سرزمین آفتاب را میدهد. ازدست دادن آفریقا به معنی از دست رفتن منبع عظیم مواد معدنی که پایه اصلی انرژی این کشور میباشد. در کنار چالش از دست رفتن آفریقا چالش بعدی این کشور در عرصه بینالملل پیروی از سیاستهای آمریکا در نظام بینالملل میباشد که این خطگیری باعث از دست دادن روسیه به دلیل حمایت از اوکراین در مواجه بحران دو کشور مذکور شده است. فرانسه به تبعیت آمریکا در بحران روسیه و اوکراین طرف اوکراین را گرفت که این جانبداری باعث تحریمهای انرژی از روسیه شد که با چالش از دست دادن منبع انرژی در آفریقا فرانسه روسیه را هم از دست داد و این چالش میتواند قدرت این کشور در عرصه بینالملل را کاهش دهد. اما دیگر چالش فرانسه در نظام بینالملل مشکلات اقتصادی و نابسامانی مالی در درون این کشور در حوزه داخلی میباشد که ناشی از ماجراجوییهای فراوان در آفریقا و چالش اوکراین میباشد به طوری که دولت فرانسه نرخ تورم در ماه جولای (تیر و مرداد) سال 2022 را حدود ۶.۱ درصد گزارش کرده است. آخرین باری که این ارقام در این سطوح مشاهده شد، سال ۱۹۸۵ بود. یعنی میتوان گفت این تورم در چهار دهه گذشته بیسابقه بوده است. دادههای موسسه ملی آمار و اطلاعات فرانسه (INSEE) نشان میدهد تورم، بیشتر ناشی از افزایش قیمت انرژی به میزان ۳۳.۱ درصد نسبت به سال ۲۰۲۱ بوده است. این دادهها همچنین نشان میدهد هزینه خدمات در این کشور ۳.۳ درصد نسبت به سال گذشته میلادی افزایش یافته است؛ آن هم در حالی که دولت و بانک مرکزی فرانسه پیشبینی خود را درباره رشد اقتصادی این کشور در سال جاری میلادی کاهش دادهاند. اما مهمترین چالش این روزهای فرانسه اختلاف با دوستان و متحدان خود در قارهای که در آن هستند میباشد. اختلاف فرانسه با آلمان بر سر مسائل بحران اوکراین چالش جدی این روزهای این کشور میباشد. به گزارش فایننشال تایمز، فرانسه طرحی به رهبری آلمان برای ایجاد دفاع هوایی اروپا را به چالش میکشد و این نشانه دیگری از تشدید تنشها در مورد چگونگی مقابله این منطقه با «تهدید ناشی از روسیه» است. اختلافات مذکور در پسزمینه کنفرانس استراتژی دفاع هوایی پاریس که خرداد سال جاری برگزار شد، به وجود آمده و تا حدی با هدف مقابله به مثل کردن با ابتکار عمل «سپر آسمان اروپا» است که تحت حمایت برلین در سال گذشته به جریان افتاد و باعث غافلگیری مقامات فرانسوی شد. دیگر اختلاف فرانسه با آلمان اعتراض فرانسه به تصمیمات یکجانبه آلمان از جمله بسته انرژی ۲۰۰ میلیارد یورویی که توسط برلین بدون هشدار قبلی به پاریس رونمایی شد میباشد همچنین پاریس با پیشنهاد اولاف شولتز، صدراعظم آلمان برای ساخت یک خط لوله گاز جدید برای جایگزینی منابع انرژی روسیه مخالفت کرده است. مجموع این اختلافنظرها باعث بروز اختلاف جدی بین دو کشور شده است این اختلافات باعث تضعیف اتحادیه اروپا میشود به طوری که گاردین در جدیدترین مقاله خود معتقد است رکود روابط پاریس و برلین تصمیمات کلیدی اتحادیه اروپا را متوقف کرده است. این روزنامه انگلیسی در سایت خود آورده است که دیوید مک آلیستر، رئیسکمیته روابط خارجی پارلمان اروپا و یکی از چهرههای کلیدی در اپوزیسیون حزب دموکرات مسیحی میگوید نگران است که فقدان تماس بین اولاف شولز، صدراعظم و امانوئل ماکرون، رئیسجمهور فرانسه، باعث تأخیر در تصمیمگیریهای کلیدی در مورد تانکهای جنگی و جتهای جنگنده و توافق تجاری آینده با آمریکای لاتین شود. در ادامه این گزارش آمده است که روابط فرانسه و آلمان که مدتها نیروی محرکه اتحادیه اروپا تلقی میشد، «همه چیز در اروپا» نیست، اما بدون همکاری بین دو کشور «همه چیز کار نمیکند». این اختلافات بین دو کشور را جورجینا رایت، مدیر برنامه اروپا در اندیشکده Institut Montaigne تصدیق میکند و معتقد است که: نظر من این است که، بله، روابط تیره شده است. بله، مسائل کلیدی وجود دارد که آنها باید بر اساس اختلافنظرها و رویکردهای سیاسی واقعی بر آنها غلبه کنند. ما در دوره بیاعتمادی هستیم. همه این گزارشها نشان از اختلاف جدید بین دو عضو اتحادیه اروپا پس از اختلاف انگلیس و فرانسه دارد اما قطعا اختلاف بین آلمان و فرانسه ضربه مهلکی بر قدرت اتحادیه اروپا در نظام بینالملل دارد.تمام دادههای عرصه بینالملل نشان از شکست سیاستهای قدرتطلبانه فرانسه در عرصه بینالملل دارد. با تغییرات مختلف در عرصه نظام بینالملل فرانسه نه تنها جایی در بین کشورهای قدرتمند ندارد بلکه با همین روند احتمال تبدیل شدن به کشور دسته چندم اروپایی را دارد.
بهادر نوکنده